Voedselvervangers - yeay of nee!?

Waar in de jaren vijftig van de vorige eeuw De Schijf van Vijf nog werd geïntroduceerd als betrouwbaar baken voor een complete en gezonde voeding, ontstond vanaf het laatste kwart van de twintigste eeuw het spanningsveld met de voedingssupplementen. In het bijzonder de oprichting van het Deense Pharma Nord, in 1981, markeerde de start van een succesvolle intrede van die supplementen. Idee was, en is, dat onze voeding niet dagelijks volgens de Schijf van Vijf wordt genuttigd, en dat het halen van de aanbevolen hoeveelheden essentiële vitamines en mineralen daarmee niet per se een certitude is.

Dat is ook de lijn die wij in deze blogs volgen: gezonde voeding en lichaamsbeweging beredeneerd aanvullen met supplementen is de beste keuze voor uw gezondheid. Zeker als u een jaartje ouder wordt.

Opmars supplementen
Sinds de jaren negentig verschijnen er steeds meer supplementen op de markt. Behalve de flavonoïden is er ook in de wereld van fitness, afvallen en beauty een keur aan producten beschikbaar ter ondersteuning. Poeders vaak, of capsules met soms hoog geconcentreerde hoeveelheden. Wij blijven deze producten op de voet volgen, en wijden er op gezette tijden een artikel aan. De overgrote meerderheid van deze producten zijn veilig te gebruiken als u zich houdt aan de in de bijsluiter vermelde hoeveelheden.

Maar belangrijker: al deze supplementen, in combinatie met nieuwe voedingstendensen zoals bijvoorbeeld de energiedrankjes, maken dat de Schijf van Vijf, hoe waardevol ook, op sommige punten wat ouderwets aandoet. Vooral jongeren consumeren op een meer gejaagde en in ieder geval meer ‘flexibele’ manier. De holistische voedingsdriehoek van het Vlaams Instituut voor Gezond Leven probeerde recent nog een antwoord te bieden op die nieuwe tendens. Pizza’s, snacks en energiedrankjes werden er ondergebracht in een rode cirkel onderaan de voedingspiramide.

Het aanvullend gebruik van poedertjes, repen, drankjes en dus ook hele voedselvervangers is een moderne ontwikkeling, gelieerd aan de boom in online aankopen. Het neemt een steeds belangrijkere plek in. Meer nog, hoe ver wil je gaan?

De idee dat klassieke voeding, en vooral het juist en uitgebreid bereiden daarvan, deels achterhaald is, keert terug in het ontstaan van deze voedselvervangers. Op zich lijken ze een uitbreiding van de in de fitness gebruikelijke eiwitpoeders, maar de commerciële idee erachter is schokkend nieuw. Vooral omdat ze impliciet ook lijken uit te gaan van een snellere en goedkopere voedselinname dan het klassieke koken. Waarom zou je in een tijd van fastfood, bereide producten en supplementen überhaupt nog dagelijks koken? Op de zoveelste hectische en drukke dag van je bestaan kan het anders, sneller én goedkoper!

***
Soylent en Rob Rhinehart
Hoewel de verwijzing naar de gelijknamige cultfilm logisch lijkt, denk ik niet dat oprichter Rob Rhinehart met zijn voedingsvervanger Soylent eventuele wereldwijde voedseltekorten wil opvangen. Integendeel, zijn bruin in water (of melk) oplosbaar poeder, presenteert zich als een goedkoop én gezond alternatief voor het klassieke koken. De uitvinding ervan, en het commercialiseren, leest als een onvervalste utopie – of dystopie zo u wil.

In 2013 begon Rhinehart met het ontwikkelen van een all-in voedingsdrank, die hij als een onvervalste Henry Jekyll vervolgens op zichzelf uitprobeerde. Bijvoorbeeld: de eerste versie van de formule bevatte geen ijzer, waardoor Rhinehart merkte dat zijn hart sneller begon te kloppen dan normaal. In andere vroege experimenten bleek een bewust toegevoegde overdosis van kalium en magnesium hartkloppingen en een brandend gevoel op te leveren. Toen het recept stabiliseerde merkte Rinehart dat hij pijn in zijn gewrichten kreeg door een tekort aan zwavel. Dimethylsulfon is daarop toegevoegd om dit probleem te verhelpen.  Zo kwam hij met hulp van vrijwilligers uiteindelijk tot een volwaardige voedselvervanger, die vervolgens met behulp van crowd-funding online op de markt werd gebracht.

Deze 21ste-eeuwse Soylent is voornamelijk gemaakt van maltodextrine, rijstproteïnen, haverbloem, koolzaadolie, visolie en, natuurlijk, essentiële vitaminen. Rhinehart, van opleiding softwareontwikkelaar, claimde dat hiermee een volwassene zich voor slechts 154,62 dollar per maand perfect kan voeden; met een gegarandeerde inname van 2600 calorieën per dag.

Terecht verbod?
Hoewel Canada het product ondertussen al heeft verboden, is er in de Verenigde Staten een toelating voor afgegeven door de Food and Drug Administration. Op Soylent’s website worden de verschillende producten, veelal poeders of dranken, aangeprezen als valabel en vooral goedkoop alternatief voor een bereide maaltijd, overigens duurzaam en goed voor het milieu:

‘Soylent betekent complete voeding - innovatief, wetenschappelijk onderbouwd en duurzaam. We ontwikkelen onze steeds evoluerende producten om complete plantaardige eiwitten, gezonde vetten en essentiële voedingsstoffen te leveren in handige en betaalbare formaten die zowel goed zijn voor jou als voor de planeet.’

Diversificatie genoeg: behalve poeders, shake en repen voorziet het bedrijf ook in een zogenoemd ‘emergency pack’, waarmee ze toch een klein beetje de aansluiting lijken te zoeken met de rampenfilms uit Hollywood. Een ‘3-Day Complete Nutrition Emergency Shake Pack’ bevat vijftien flessen voedingsdrank voor maar 56 dollar. Althans, dat kost je abonnement daarop. Om de drie maanden wordt er een nieuw pack met vijftien flessen geleverd. ‘Subscribe now!’

Maar wat zit er eigenlijk allemaal in? De website vermeldt in ieder geval soja, negenendertig essentiële micronutriënten (een all-in vitamine en mineralenpreparaat dus), een vrij hoog gehalte aan omega-3 vetten voor de opname, allulose (dat is een sacharidesuiker), L-carnetine en cafeïne. Met een chocolade of vanillesmaakje naar keuze.

Wetenschappelijke studies naar eventuele gezondheidsrisico’s zijn nog vrij schaars, maar acuut gevaar lijkt er niet te zijn. Wel zijn er de eerste studies die wijzen op risico’s voor de darmflora, niet gek als je bedenkt dat het hier gaat om voedsel in vloeibare vorm. Het verbod in Canada lijkt vooralsnog enkel een juridische kwestie inzake de term ‘voedingsvervanger’.

Mocht het u allemaal wat eng in de oren klinken: het lijkt vooralsnog een yuppenrage uit het Californische Silicon Valley. Hoewel de eerste Europese variant, natuurlijk vooral online, haar intrede heeft gedaan. Onder andere Yfood presenteert zich als een serieuze aanbieder van volwaardige maaltijdvervangers. Dit van oorsprong Nederlandse bedrijf biedt een ‘evenwichtige voeding in elke situatie.’ En ook hier duurzaam en goedkoop:

‘Eet iets dat goed voor je is, zelfs als je onder druk staat. Lekkere, kant-en-klare maaltijden die alles bevatten wat je lichaam nodig heeft - vanaf €1,49 per maaltijd.’

Voor alle duidelijkheid: het betreft hier drankvoeding samengesteld uit lactosevrije vetarme melk, maltodextrine (gewonnen uit maïs), glutenvrije havervezels, zonnebloemolie, rijstzetmeel, koolzaadolie en carrageen als stabilisator.

In één van onze volgende artikels, of wie weet een vlog, gaan we proberen uit te zoeken in hoeverre dit soort producten tegemoetkomen aan de richtlijnen van de officiële voedingsinstanties.