Wat zijn half-vitamines?

In dit artikel een kort woordje over de zogenoemde half-vitamines. Zoals de naam misschien al enigszins aangeeft, zijn half-vitamines stoffen waarvan men ooit dacht dat het vitamines waren, maar waarvan later bleek dat dit niet klopte. Het grote verschil met vitamines is dat half-vitamines gedeeltelijk door het lichaam zelf worden aangemaakt.

Op zich een wat dubbelzinnige omschrijving natuurlijk, omdat vitamines zelf ook uit verschillende (voeding)stoffen bestaan. Zoals in het artikel over Casimir Funk beschreven, is de term vitamines ontleend aan een definiëring van Funk uit 1912, gebaseerd op de idee dat de micronutriënten die hij had ontdekt, tot de chemische groep van de ‘amines’ behoorde. Amines zijn chemische stikstofverbindingen. Casimir Funk vond deze amines - hij ontdekte onder andere vitamine B1 - zo belangrijk dat hij er het Latijnse woord ‘vita’ aan toevoegde: leven.

Maar later bleek dat de meeste vitamines geen amines zijn, hoewel de term vitamines altijd is blijven bestaan. Dat is ook de reden waarom je vaak de chemische benaming toegevoegd ziet als je over vitamines leest. Vitamine E is dan bijvoorbeeld ‘toceforol’, de benaming voor de klasse van organische chemische verbindingen waarvan vele vitamine E-eigenschappen hebben.

Zo is het ook met ‘half-vitamines’: het zijn belangrijke verschillende soorten stoffen die, hoewel ze door het lichaam zelf worden aangemaakt, steeds meer in de belangstelling komen van voedingsdeskundigen. Baby’s en te vroeg geboren kinderen moeten half-vitamines soms nog wel via de voeding binnenkrijgen. Ze zitten in de moedermelk en worden aan zuigelingenvoeding toegevoegd. Ook verhoogde de Europese Voedselautoriteit EFSA in haar laatste rapport uit 2018 de Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheid van de half- vitamine choline.

Uit dit laatste blijkt het dunne lijntje tussen vitamines en half-vitamines. Choline wordt ook wel omschreven als vitamine B4, en wordt onder andere toegevoegd aan babyvoeding. Dat het desondanks een half-vitamine is, komt door het feit dat het lichaam zelf choline kan aanmaken in de lever. Maar slechts in geringe mate, waardoor de productie ontoereikend is en het lichaam toch extra choline nodig heeft via inname door voeding.

De rijkste bronnen van vitamine B4 zijn eieren, lever en ander orgaanvlees, soja en vet vlees. Desondanks zijn deficiënties niet ongebruikelijk. Een reden hiervoor is bijvoorbeeld dat veel mensen die willen afvallen afzien van de consumptie van voedingsmiddelen die rijk zijn aan natuurlijke vetten. Het gebruik van alcohol en een suikerrijke voeding hebben bovendien een negatief effect op de cholinewaarden in het bloed. Daarnaast hebben zwangere vrouwen een sterk verhoogde behoefte aan choline.

Ook vegetariërs en met name veganisten vormen een risicogroep. Tot slot zijn er mensen die een bepaalde genetische aanleg hebben waardoor hun behoefte aan choline hoger is. Wellicht hierdoor besloot het EFSA in 2018 tot verhoging van de Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheid, maar de Nederlandse Gezondheidsraad volgde dit advies niet. 

De essentie van half-vitamines is dus uiteindelijk dezelfde als bij vitamines: zijn de waarden ervan in ons bloed hoog genoeg, of zijn die te laag waardoor we ons minder optimaal voelen? Orthomoleculaire deskundigen brengen een te laag choline/vitamine B4-gehalte, bijvoorbeeld, in verband met onder andere depressies, neiging tot hoge bloeddruk en verhoogde kans op diabetes type 2.

In onze andere artikelen over half-vitamines leest u er meer over, maar een beschrijving van de half-vitamines zou wel erg incompleet zijn mochten niet alle soorten vermeld zijn.

Naast choline zijn vooral carnitine en inositol bekende én belangrijke half-vitamines. Inositol supplementen zijn er in verschillende vormen - en vaak te vinden in vitamine B multi supplementen.

Carnitine wordt door het lichaam gesynthetiseerd uit de aminozuren lysine en methionine. Het wordt extra toegediend aan mensen met geheugenstoornissen en depressies. 

Methionine, ook wel L-methionine, is een belangrijk aminozuur dat overigens niet door het lichaam wordt aangemaakt, maar desondanks tot de half-vitamines wordt gerekend. Het komt van nature veel voor in eieren, vis, lever, haver en noten. Onderzoek geeft aan dat methionine metabole processen kan reguleren waaronder het aangeboren immuunsysteem en de lipidenstofwisseling. Ook bevordert het kraakbeenherstel en - behoud.

Naast choline/vitamine B4 duiken L-methionine en carnitine steeds vaker op in voedingssupplementen, vaak gecombineerd met zink en koper, en meestal geschikt voor specifieke doelgroepen zoals sporters of mensen die een (streng) dieet volgen.

Nieuwsgierig geworden naar de combinaties van vitamines en half-vitamines? In deze en andere artikelen leest u er meer over, en vergeet niet onze productomschrijvingen te lezen. Daarin vindt u altijd een korte beschrijving, doelgroep en gebruiksaanwijzing. Want de wereld van vitamines en hun versterkende effecten staat nooit stil!